Perły

Pierwsze wzmianki o perłach z Kwisy, od których dolina bierze swą nazwę, pochodzą z 1607 roku: „W piasku Kwisy łowią niekiedy rybacy perły, różne co do wielkości (…) Takie muszle znajdują się koło Czochy i koło Leśnej”. Sława kwiskich pereł dotarła nawet do Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W 1612 roku w Krakowie wydana zostaje książką, w której wyczytać możemy: „…perły śliczne z Kwisy wyjmują, jako grochowe ziarna, tymi czasy…”. Łużyckie perły cieszyły się nie tylko ogromnym wzięciem, ale i osiągały niemałe ceny. W 1689 roku pewien kupiec nabył dwie wyłowione w pobliżu Leśnej perły, po czym sprzedał je Żydowi w Lipsku za 5 talarów. Ten zaś uzyskał za owe już 10 talarów. Stanowiło to wówczas 1/5 miesięcznych zarobków marszałka – najważniejszego ziemskiego urzędnika na Górnych Łużycach. Najbardziej znanym miejscem, w którym obrabiano perły był młyn w Lechowie (Hegenmuhle). Szlifiernia powstała tu w XVII wieku, a poza polerowaniem zajmowano się tu również mieleniem skorupy skójek. Otrzymywany proszek był poszukiwanym medykamentem, mającym leczyć wszelkie oparzenia.
Od 1621 roku połów pereł znajdował się w systemie tzw. regaliów, czyli należał do tych form działalności gospodarczej, które były zastrzeżone wyłącznie dla władcy. Do tego celu powoływano „elektorskich poławiaczy”, którzy wszystkie pozyskane przez siebie perły musieli dostarczać na dwór drezdeński.
W latach 20-tych XVIII wieku August II Mocny, władca Polski i Saksonii, zaniepokojony wieściami o szybkim zanikaniu perłoródek na Łużycach, wysłał nad Kwisę swoich poławiaczy, aby zbadali, jak się rzeczy naprawdę mają. Wkrótce donieśli oni swemu panu, iż mateczniki zastano mocno zniszczone. Skójki perłorodne przetrzebili nie tylko kłusownicy, ale i nieświadomi niczego wieśniacy. Otóż w latach kryzysów gospodarczych, wojen i głodu okoliczni chłopi używali małży rzecznych, w tym także perłoródek, do karmienia trzody chlewnej. Mogło więc dochodzić do przypadków „rzucania pereł przed wieprze”, tyle że w znaczeniu bardziej dosłownym. Zanotowano również przypadki konsumpcji perłoródek przez ludzi. Nic więc dziwnego, że król wydał edykt kategorycznie zabraniający połowu pereł. Trudno powiedzieć, jak zakaz ów był respektowany, gdyż w kolejnych dziesięcioleciach pojawiały się informacje o niezwykłych kolekcjach pochodzących z doliny Kwisy. Ostatnia wzmianka o czynnych stanowiskach perłoródki pochodzi z 1894 r. Przyczyn ustąpienia tych małży z naszego terenu było wiele. Niewątpliwie główna i pierwsza chronologicznie przyczyna to wielowiekowy rabunkowy połów. W wyniku urbanizacji wody bywały zanieczyszczane i zamulane przez nadmierny wyrąb lasów górskich. Reszty dokonały regulacje rzeki i drobnych cieków, drastycznie zubożając faunę i florę środowisk wodnych.